- mentres fiaban
- mentres amasaban o pan
- mentres facían a colada no río. Cantaban para:
- arrullar os fillos
- para chorar as penas
- para compartir ledicias.
As cantareiras: a memoria viva da tradición
As mulleres foron as grandes protagonistas da música tradicional galega, especialmente a través das cantareiras. Eran elas quen aprendían e transmitían, de xeración en xeración, as coplas que falaban do amor, da emigración, das romarías ou das inxustizas. Os seus cantos enchían as festas e as xuntanzas, marcaban o ritmo do baile coa súa pandeireta e daban identidade á comunidade.
Porén, moitas destas mulleres ficaron no anonimato. Cantaban nas aldeas, nos campos, nas festas, pero os seus nomes non apareceron nos libros de historia. Só nos últimos anos comezamos a poñer en valor o seu legado grazas ao traballo de investigacións etnográficas e de iniciativas culturais que buscan recuperar e difundir estas voces esquecidas.
Arquivo dixital do MPG, concello de Frades,1988
O esquecemento e a loita polo recoñecemento
A música tradicional galega foi desprestixiada durante moito tempo. Considerada unha expresión “menor”, ligada ao rural e á xente humilde, quedou relegada fronte á música culta ou aos estilos importados doutras latitudes. As mulleres que a protagonizaban sufriron unha dobre invisibilización: por ser mulleres nunha sociedade patriarcal e por ser portadoras dunha arte popular que non se valoraba como merecía.
Foi necesario que chegase o rexurdimento da música tradicional, especialmente a partir dos anos 70 e 80, para que comezase a reivindicación das cantareiras. Por exemplo, grupos como Milladoiro ou Fuxan os Ventos inspiráronse nesas voces anónimas, pero aínda así a maioría dos recoñecementos recaeron en homes.
Da tradición á modernidade: mulleres que fixeron historia
Nos últimos anos, diferentes proxectos axudaron a visibilizar a importancia das mulleres na música tradicional galega. A continuación, destacamos algúns nomes que representan esa evolución do anonimato ao recoñecemento:
As pandeireteiras de O Fiadeiro, Cantigas e Agarimos, Malvela…
Grupos formados por mulleres que mantiveron viva a tradición das cantigas e da pandeireta. Sen elas, moitas destas pezas perderíanse no esquecemento.
Leilía
Formado por un grupo de mulleres que se coñeceron en Santiago de Compostela a través de asociacións culturais como Cantigas e Agarimos, Leilía converteuse nun dos primeiros proxectos musicais que puxo o foco na pandeireta como instrumento protagonista. Desde os anos 80, adicáronse á recollida e interpretación de cantigas tradicionais, dándolles unha nova vida en escenarios de todo o mundo. Grazas ao seu labor, moitas desas melodías que se transmitían oralmente no rural chegaron ás novas xeracións, visibilizando o valor das cantareiras e da tradición oral galega.
Malvela
Malvela é un colectivo de mulleres de diferentes idades e procedencias que se uniron co propósito de recuperar e difundir as cantigas que escoitaran nas súas aldeas, especialmente na contorna de Mos (Pontevedra). O seu nome, que fai referencia á expresión “botar a voar” ou “deixar fluir”, encaixa perfectamente co seu espírito de levar a música tradicional ás festas e escenarios, sempre cunha actitude festiva e chea de alegría. Grazas aos seus discos e actuacións, mantiveron vivas moitas cantigas populares e convertéronse nun referente para quen quere coñecer a tradición oral galega.
Mercedes Peón
Mercedes Peón foi unha das primeiras artistas en reivindicar e modernizar a música tradicional galega. O seu traballo de investigación na recollida de cancións populares levouna a desenvolver unha carreira musical na que mestura tradición e vangarda, demostrando que a música galega pode evolucionar sen perder a súa esencia.
Uxía Senlle
Uxía leva décadas explorando a música galega, combinándoa con outras influencias atlánticas. Co seu traballo demostra que a música tradicional non está pechada en si mesma, senón que pode dialogar con outras culturas sen perder autenticidade.
Tanxugueiras
O caso de Tanxugueiras é un exemplo claro do cambio de paradigma. Este trío de cantareiras modernizou a música tradicional sen renunciar á súa esencia. Levan a pandeireta e as cantigas a festivais internacionais e a públicos que nunca antes se achegaran á tradición galega. Representan a nova xeración de mulleres que non só manteñen vivo o legado das súas devanceiras, senón que o proxectan cara ao futuro.
Un futuro cheo de voces femininas
Hoxe, a música tradicional galega vive un momento de esplendor grazas a todas estas mulleres que loitaron polo seu espazo. As cantareiras xa non son anónimas. Agora enchen escenarios, sacan discos, innovan e mesturan tradición con modernidade. Seguen levando a música galega polo mundo, mantendo viva a nosa identidade.
Aquí vos deixo un xogo de pistas, para que sigas aprendendo sobre as mulleres na música tradicional galega:
Xogo: “Quen é quen?”
Instrucións Xerais
1. Lede atentamente cada pista.
2. Tentade adiviñar de que muller ou grupo feminino da música tradicional galega se trata.
3. Apuntade as respostas e, se queredes, compartídeas nos comentarios do blog.
4. Nunha próxima entrada ou ao final do post, poderedes descubrir as solucións.
Como Participar
• 1. Deixa un comentario coas túas respostas no blog.
• 2. Se tes algunha anécdota ou historia relacionada con estas mulleres ou grupos, anímate a compartila.
• 3. Agarda a seguinte publicación onde desvelaremos as respostas correctas.
Bo xogo e a gozar da música tradicional galega!
Comentarios
Publicar un comentario