“Pioneiras 2 ” é un libro escrito por Anair Rodríguez e ilustrado por Abi Castillo Son fotógrafas, arquitectas, mestras, políticas, actrices, astrónomas, aviadoras... O segundo volume de “Pioneiras Galegas que abriron camiño” fala de máis mulleres donas de si; galegas que foron capaces de desviarse do vieiro que a sociedade do momento lles reservaba e faceren grandes contribucións sociais e conquistas de dereitos que legan ás novas xeracións.
Nesta ocasión fala de 11 pioneiras galegas
1. María Cardarelly (1893-1980)
María Cardarelly foi unha importante fotógrafa e pioneira na fotografía galega, considerada unha das primeiras muller fotógrafas profesionais en Galicia. Naceu en Lugo e dedicouse á fotografía desde unha idade temperá. A súa obra abrangue retratos, paisaxes e escenas da vida cotidiana, capturando a realidade social e cultural da súa época.
A súa traxectoria como fotógrafa foi notable non só pola súa destreza técnica senón tamén pola súa capacidade para documentar a Galicia rural e urbana, destacando especialmente nos retratos de mulleres e nenos. Cardarelly foi tamén unha das primeiras en utilizar técnicas fotográficas modernas, mantendo un enfoque artístico na súa obra.
A súa contribución á fotografía galega foi crucial, e aínda que a súa figura non foi tan recoñecida no seu tempo como outras, hoxe en día é considerada un referente fundamental na historia da fotografía en Galicia.
Manuela Barreiro Pico foi unha pioneira na farmacia galega, converténdose na primeira muller en Galicia en obter a licenciatura en Farmacia. Naceu en Ribadeo, Lugo, e completou os seus estudos na Universidade de Santiago de Compostela en 1900. Tras licenciarse, abriu a súa propia farmacia en Ribadeo, sendo unha das poucas mulleres da súa época en liderar un establecemento deste tipo. A súa traxectoria profesional destacou nun período no que as mulleres tiñan un acceso limitado á educación superior e ao exercicio profesional en campos científicos.
Foi unha inventora e científica galega, recoñecida por ser a primeira en idear un traxe de auga. Nacida en Galicia no século XIX, a súa maior contribución foi a creación dun prototipo de traxe que permitía aos mergulladores manterse secos e protexidos baixo a auga, un avance significativo na tecnoloxía de buceo na súa época.
A súa invención, realizada a mediados do século XIX, foi unha das primeiras solucións para os problemas asociados ao traballo subacuático, ao permitir maior seguridade e comodidade para os mergulladores. A pesar de que a súa creación non alcanzou a fame que merecía na súa época, hoxe en día é recoñecida como unha pioneira no campo da inventiva e a ciencia aplicada ao ámbito acuático.
A súa figura é un exemplo de talento e innovación feminina, particularmente nun contexto no que as mulleres tiñan poucas oportunidades para destacar en áreas científicas e tecnolóxicas.
4. María Barbeito Cerviño (1880-1970)
María Barbeito foi unha destacada pedagoga e escritora galega, recoñecida pola súa labor innovadora no ámbito educativo. Naceu na Coruña e dedicou a súa vida á mellora do sistema educativo en Galicia. Introduciu métodos pedagóxicos avanzados, inspirados nas correntes europeas da época, e foi unha firme defensora do uso do galego no ensino. Traballou como profesora na Escola Normal da Coruña e dirixiu a Escola Graduada de Atocha, onde implementou técnicas educativas centradas no desenvolvemento integral do alumnado.
5.Concepción Pérez Iglesias (1881-1939)
Foi a primeira muller alcaldesa de Galicia. Nacida en 1953 en Vilagarcía de Arousa, destacou pola súa traxectoria política e compromiso social. A súa principal achega á política foi a súa elección como alcaldesa do Concello de Vilagarcía en 1991, converténdose na primeira muller en ocupar ese cargo nun municipio galego de tal tamaño.
Pérez Iglesias tamén foi unha das primeiras mulleres en abrir camiño na política local, loitando pola mellora dos servizos públicos e polo desenvolvemento do municipio. Ao longo do seu mandato, promoveu políticas sociais e educativas, con especial atención á igualdade de xénero e ao benestar dos cidadáns. A súa xestión é recordada polo seu impulso á modernización do concello e pola súa capacidade para liderar a pesar das dificultades que supoñía o seu cargo en pleno contexto de desconfianza cara á muller na política.
A súa figura simboliza o avance das mulleres na política galega, destacando non só como unha líder local senón tamén como unha defensora dos dereitos das mulleres e da mellora das condicións de vida na súa comunidade.
Ángela Ruiz Robles, natural de Villamanín, León, pero vinculada a Galicia, foi unha mestra, escritora e inventora que se adiantou ao seu tempo co deseño da “Enciclopedia Mecánica” en 1949, considerada un precursor do libro electrónico. Este dispositivo buscaba facilitar a aprendizaxe mediante textos intercambiables e un sistema de lectura máis interactivo. A súa invención non só demostra a súa visión innovadora, senón tamén o seu compromiso coa educación e a modernización dos métodos de ensino.
Foi unha destacada actriz galega de teatro, cinema e televisión, así como cantante de jazz e directora teatral. Emigrou de nena coa súa familia a Cuba, onde iniciou a súa formación artística na Agrupación Artística Galega da Habana. Aos 18 anos, debutou como actriz protagonista en Nova York, converténdose na primeira galega en lograr tal fazaña. En 1929, protagonizou “El veneno de un beso”, o primeiro filme mudo do cine cubano, dirixido por Ramón Peón. De regreso a España en 1931, participou en exitosas producións teatrais e, en 1946, actuou na película “Abel Sánchez”. En 1948, instalouse na Coruña, onde se converteu na primeira muller en Galicia en dirixir un grupo de teatro con vocación profesional.
8. María Antonina Sanjurjo Aranaz (1910 -1939)
Foi unha economista, xeógrafa e pioneira do deporte feminino en Galicia. En 1932, fundou o Atlántida Hockey Club en Vigo, promovendo o hóckey a herba entre as mulleres. Tamén destacou no ámbito académico, obtendo un máster en Xeografía na Clark University (EE.UU.) e doutorándose en 1938. Faleceu aos 29 anos debido a unha tuberculose contraída durante a súa estadía nos Estados Unidos.
foi unha pioneira da aviación galega, sendo a primeira muller en Galicia en pilotar un avión. Filla dos duques de Patiño, Albino Patiño Amado e Rosa Meléndez, destacou tamén como artista e música. O 12 de outubro de 1913, realizou o seu primeiro voo en solitario na praia de Baltar, en Sanxenxo, acompañada polo aviador José Piñeiro González. En 1916, casou con Enrique Alcaraz Díez e tivo unha filla, Lucía, en 1917. Faleceu en 1919 debido á gripe española.
Rita Fernández Queimadelos foi unha arquitecta galega que destacou por ser a primeira muller en obter o título de arquitecta en Galicia e unha das primeiras en España. Graduouse en 1940 na Escola de Arquitectura de Madrid e dedicou a súa carreira ao desenvolvemento de proxectos de vivenda social e planificación urbana. A súa traxectoria profesional é especialmente significativa nunha época na que a presenza feminina no ámbito da arquitectura era escasa, abrindo camiño para futuras xeracións de arquitectas.
Antonia Ferrín Moreiras foi unha matemática, astrónoma e profesora galega, recoñecida por ser a primeira muller en España en realizar observacións astronómicas profesionais. Naceu en Ourense e licenciouse en Química, Farmacia e Matemáticas. Traballou no Observatorio Astronómico da Universidade de Santiago de Compostela, onde realizou importantes investigacións sobre ocultacións estelares e tránsitos planetarios. A súa tese doutoral, defendida en 1963, foi a primeira en astronomía presentada por unha muller en España. Ademais, dedicou gran parte da súa vida á docencia, promovendo a presenza das mulleres no ámbito científico.
Aquí vos deixo o tríptico creado pola biblioteca do Souto sobre este libro de mulleres pioneiras.
O CEIP Manuel Villar Paramá participou dunha actividade moi especial en torno ao libro Pioneiras 2, un relato que destaca as vidas e loitas de mulleres que marcaron a historia. Para festexar as súas historias, organizamos tres actividades principais: a creación dunha canción de estilo ska, a exposición dunha saia inspirada nas protagonistas do libro e a exposición “as mulleres da miña vida”
- A canción: Unha peza musical que homenaxea as pioneiras:
A canción foi gravada por aulas e, ao final, unimos todas as partes nun vídeo que agora forma parte dun legado sonoro que recorda o valor das mulleres que loitaron polos seus dereitos e espazos na sociedade. Aquí vis deixo a letra da canción, o áudio e o vídeo.
- A saia: Unha exposición chea de simbolismo.
Para acompañar a canción, os alumnos tamén fixeron unha actividade creativa relacionada coa moda. Inspirados nas protagonistas de Pioneiras 2, crearon e expuxeron unha saia que simbolizaba os valores e a forza destas mulleres. Cada elemento da saia representaba unha das características que as fixeron destacar: valentía, loita, intelixencia e determinación. A exposición permitiu que as nenas e nenos reflexionaran sobre a importancia de valorar e recoñecer a historia das mulleres en todas as súas formas.
- “As mulleres da nosa vida”
Pedímoslle ás familias que envíe unha fotografía dunha muller que sexa moi especial para o seu fillo ou filla. Pode tratarse dunha nai, avoa, tía, irmá, mestra ou calquera outra muller que considere inspiradora.
A actividade culmina nun produto final moi especial: unha exposición colaborativa que recolle as imaxes . Este produto non só reflicte a creatividade e a participación de todos, senón que tamén serve de tributo visual e emocional ás mulleres que marcan as nosas vidas.
Poema á muller galega
É criminal, no tempo que corremos,
comparar a muller a mais a flor
cando as mulleres de Galicia
teñen que emigrar
pra Francia, Suíza i Alemania
como antes emigraban
pra Cuba, Arxentina e Venezuela.
As muleres galegas non teñen
luceiros en vez de ollos
senón tristura arrepiante
de ollar un mundo inxusto
que está ó seu redor.
Voltáronse roxos os seus ollos
de chorar polo home que se foi,
polo fillo que non volta,
polo pai que hai anos non escribe.
Os seus ollos na lonxanía están chantados
porque a barca na que saíu o compañeiro
non ten traza ningunha de voltar.
As mulleres galegas teñen
dediante da súa ollada
eidos sen labrar,
ermos, incultos,
e son elas as que empuñan a rabela
como quen ergue unha bandeira
pra obrigar á terra,
ó escuro terrón edurecido,
a parir o pan de cada día.
A muller galega non ten
-testigo son, podo xuralo-
en vez de dentes, pérolas,
nin risas musicais cristaíñas:
os seus dentes roen broa de millo,
pan centeo,
a realidade dura como un seixo;
i estas cousas que non
teñen chiste algún
tóllenlles os desexos de sorrir.
A muller galega -tomade boa nota, a ver
si o deprendedes dunha vez-
non ten a pel de lilio ou azucena,
senón unha pel queimada polo sol,
petada polos ventos,
lavada polas choivas,
enfeitizada polas neves,
pola xeada endurecida,
arrecendendo a mar,
a campía i a carqueixa.
Tampouco ten o corpo de bimbio,
senón un corpo duro, resistente,
cangado polo traballo,
dobregado pola probeza,
vencido polo labourar arreo,
sen trégolas nin descanso.
A muller galega non é dona
-tirádeo da cachola- nin a ama,
nin a raíña do fogar,
senón a compañeira fiel,
valente i amorosa
igual ó home na loita cotra a vida.
Non ten beizos de fresa ou de coral;
os seus beizos están pechos,
apertados pola dor i a carraxe.
As súas orellas certamente non son
caracolas de nacre ou pétalos de rosas:
están feitas de terra
i escoitan con toda claridade
a voz dos fillos
pedindo pan a berros.
Tampouco a súa sorrisa é
un ario de sol da primaveira:
é unha luz morta, cincenta
como unha tarde pecha do inverno,
un suco acedo
aberto pra tristura.
As mulleres galegas -labregas,
mariñeiras, artesás, obreiras,
pasado, pobo, presente,
alma e futuro de Galicia-
non foron cantadas
polo poetas cultos e premiados,
pechados nas súas torres de almasí:
eles, tan sensibles, non podían
adicarlles rondós e madrigales,
sonetos perfetísimos
a donas que falan en galego,
que son forza do pobo,
porque non teñen xeitos requintados,
deprendidos en colexos elegantes,
nin vestidos fermosos,
nin frases retorneadas
-nunca foro á escola,
nin alternaron tampouco en socieade-
i as súas maus non se semellan
ás azas dos paxaros,
nin teñen soavidades de veludo:
están encallecidas polo traballo,
son duras como as pedras,
só tenras pro garimo,
con soavidades de mel
pra perdoar e comprender,
pra sementar tenrura e máis amor,
pra arrincar odios.
A través destas actividades, buscamos non só fomentar o gusto pola lectura e a música, senón tamén sensibilizar aos rapaces e rapazas sobre a importancia da igualdade de xénero e do recoñecemento das mulleres no ámbito da historia.
Comentarios
Publicar un comentario